Oltu taşı, Ülkemiz'de Erzurum'un Oltu ilçesinin kuzeydoğu kesiminden çıkarılmakta olan yarı değerli bir taştır.
Oltu taşının diğer bir adıda Karakehribardır. Oltu taşı siyah, koyu kahve, sarı, nadiren de gri-yeşilimsi olabir. Bu maden esasında bir karbon bileşenidir, siyah renkli, kolay işlenebilen, bu nedenle de takı ve ziynet eşyası yapımında kullanılır. Genelde bayan takıları ve tesbih üretiminde önemli bir yere sahiptir. Yüzyıllardan beri yörede genellikle tek kişilik ve babadan oğla geçen ev-atölyelerde fazla bir değişikliğe uğramadan üretilmektedir. 3213 sayılı Maden Kanunu'nda kıymetli taşlar arasında olduğunun tescili dahi yapılmıştır.Yakın tarihlerden itibaren Gürcistan üzerinden getirilen benzer özelliklerdeki taşlar Oltu Taşı adı altında pazarlanmaktadır.Ancak bu taşlar kalitesiz,çabuk kırılganlık özelliğine sahip ve Oltu Taşında bulunan siyah ve kahveregimsi özelliklerinin dışındadır.Kalitesinin düşüklüğü sebebiyle piyasaya ucuz olarak sürülmekte bu da hakiki Oltu Taşı üretici ve pazarlamacılarının işlerini zorlaştırmaktadır.
Oltu Taşı Nasıl İşlenir?
Oltu taşının islenişi iki şekilde yapılmaktadır. Bunlardan bir tanesi elektrikli torna ile olup, diğeri de geleneksel el tornası yardımı ile islenişidir. Hangi şekilde islenirse islensin aşağıdaki malzemelere taşı işleyecek el aletlerine ihtiyaç duyulur.
Oltu Taşı işlenmesinde ve saklanmasında da bin bir hassasiyet ve özen istiyor. İşlenecek kadar Oltu taşı alındıktan sonra geri kalanı toprak altında saklanır. Bunun nedeni taşın yumuşak kalmasını temin etmek ve böylece sonradan bu taşı işleme aşamasında da kolaylık sağlamasıdır. İşlemeden önce Oltu taşı önce suya konuluyor, sonrasında çifte su verilmiş keski bıçakları ile yontuluyor, elde yada makinelerde bir kısım işlemden geçirildikten sonra tebeşir tozu ve zeytinyağı ile cilalanmasının ardından son seklini alarak vitrine çıkarılmaktadır.
Oltu Taşı Taklitlerinden Nasıl Ayrılır?
Oltu taşı görünüm olarak kolayca taklit edilebilir olmasına rağmen şayet özellikleri iyi bilirse taklitlerinden kolayca ayırt edilebilir. Oltu taşını taklitlerinden ayırt edebilmek için su özellikleri bilmek gerekir.
- Bir toplu iğnenin ucunu iyice ısıtıp tespih tanesine batırdığınızda, şayet elinizdeki tane Oltu tası ise iğne Oltu taşına batmaz, batarsa plastik taklididir.
- Oltu taşını kazırsanız veya zımparaya sürerseniz kahverengi toz bırakır.
- Oltu taşı kehribar özelliği gösterdiğinden, sürtünme sonucu elektriklenir ve küçük toz parçacıklarını çeker.
- Oltu tasını avucunuzun içine alıp üflediğiniz zaman üzeri buharlaşıp nemlenir.
- Oltu taşının kendine has ve taklitlerinde olmayan tok bir sesi vardır.
- Oltu taşından yapılmış tespih ağızlık ve diğer süs eşyaları kullanıldıkça parlayıp güzel bir görünüm alır.
- Oltu taşı mamullerinde azda olsa isçilik arızalarına rastlanır. Taneler birbirlerini tutmayan ebatlarda olabilir. Bunun nedeni el işçiliğidir. Ancak, kumpas ile ve elektrikli torna ile hassas işçilik sonucu bu tür hatalar görünmeyebilir.
Oltu Taşı Nerelerde Kullanılır?
Çok geniş kullanım alanına sahip olan Oltu Taşı, genellikle süs eşyası yapımında ilgi görmektedir. Bununla birlikte
- Başta tesbih yapımında (stres tesbihi, 33’lük ve 99’luk tesbihler, süs tesbihleri vb.)
- Yüzük ve yüzük kaşı yapımında
- Küpe, gerdanlık, kolye ve bilezik yapımında
- Kravat iğnesi, kol düğmesi yapımında
- Sigara ağızlığı ve pipo yapımında
- Maskot ve anahtarlık yapımında
- Değişik masa üstü ürünleri (masa isimliği, kalemlik vb.) yapımı ve daha bir çok Oltu Taşı ürünün yapılmasında
- Ve ayrıca, Elektrik - Elektronik sanayi ile yüksek gerilim alanlarında da kullanılmaktadır.
Oltu Taşı'nın özellikleri
- Latince ismi Jayet'tir
- Topraktan çıktığında çok yumuşak olmasına rağmen, hava ile temas edince sertleşmektedir.
- İşlenmesi kolaydır.
- İşlendikçe sertleşir.
- Kullandıkça parlar.
- Rengi genellikle siyah, bazen de kahverengidir.
- Çıra gibi is çıkararak alevli bir şekilde yanar.
- Sürtünme ile elektriklenerek hafif cisimleri çeker.