IV. Mehmed’in 7 yaşında halife unvanı ile padişahlığa getirilmesi İslama göre uygunmu
IV. Mehmed’in 7 yaşında halife unvanı ile padişahlığa getirilmesi İslâm Hukukuna göre caiz midir?
Caiz değildir. Zira halifenin şartlarından biri de, baliğ ve mümeyyiz (âkil) olması yani tam ehliyetli olmasıdır. Çocuğun, akıl hastasının veya kölenin halife olması caiz değildir. İslâm hukukçuları bu ve benzeri şartları, halifenin kadı olabilecek sıfatlara sahip olması gerekir şeklinde özetlemişlerdir.
Bu sert hükümlere göre, IV. Mehmed’in buluğa erinceye kadar sultân kabul edilmesi mümkündür; ancak halife kabul edilmesi mümkün değildir. Nitekim bu manayı IV. Mehmed’in cülusundan evvel Valide Sultân ile ilim adamları arasında geçen şu konuşma da teyid etmektedir. Valide Sultân’a, aklı sıkıntıda olan I. İbrahim’in hal’ olunarak yerine 7 yaşındaki oğlu IV. Mehmed’in geçirilmesi teklifi ile gelen âlimlerden eski Anadolu Kazaskeri olan Hanefi Efendi’ye, Valide Sultân sormuştur: "Ama şimdi yedi yaşında ma’sumun saltanatı nice mümkündür?". Buna Hanefi Efendi’nin verdiği cevap enteresandır:
"Mezhebimiz hukukçuları olan Hanefi âlimleri, aklı bozulan baliğ insanların saltanatı caiz değildir. Aklı başında olan küçüğün caizdir buyurdukları kitaplarımızda yazılıdır. Bu şekilde fetvalar verilüp maslahat tamam olmuştur. Ma’sum küçük de olsa tahta çıkar; veziri işleri yürütür. Ama aklı olmayan tahtta oturmaya devam ederse, ona bir şey öğretmek de mümkün olmaz; bu durum kana, cana ve ırza zarar verir; şer’i şerifin hükümleri külliyen iptal edilmiş olur".
Kısaca formalite icabı tahta geçen IV. Mehmed’in yerine önceleri Kösem Sultân, sonra da Turhan Sultân, nâibei saltanat sıfatıyla işleri yürüttüğü gibi, Sofu Mehmed Paşa, Köprülü Mehmed Paşa ve benzeri sadrazamlar da icranın başı olarak devleti idare etmeye başlamışlardır116.