Köklü tarihleri olan büyük devletlerin, imparatorlukların eski topraklarına, oralarda yaşayanlara ve çevrelerindeki her gelişmeye karşı ve bu gelişmelerle ilgili kendilerinin de çıkarlarını korumaya yönelik sorumlulukları vardır.
2008 Ağustos ayının ilk haftasında Pekin Olimpiyatları ile dünyada yeni bir barış ve dostluk adımı atılması beklenirken hemen yanı başımızdaki Avrasya Balkanları olarak adlandırılan öteki kaynama noktasında çıkan bir savaş ile bir kez daha ne denli tehlikeli bir bölgenin ortasında yaşadığımızı anladık.
ABD’nin son yıllarda özel önem verip de bir türlü yerleşemediği Karadeniz’in Doğu yakasında uzun süredir kaynayan yanardağ patladı, patlatıldı.
Karadeniz’in batısında, Romanya ve Bulgaristan’da üsler edinmiş olan NATO (dolayısıyla ABD) bunu pratikte kullanılır şekle dönüştürememiş olduğundan Ukrayna ve Gürcistan’ı da örgüte katarak Karadeniz’i tam bir ABD gölü haline getirmek istiyor idi. Türkiye ve Rusya Federasyonu’nun direnmelerine karşın bu konuda ısrarların sürdüren ABD son Bükreş zirvesinde NATO ülkelerine de baskı yapmış; ne var ki Rusya ile aralarını bozmak istemeyen önemli AB ülkeleri buna yanaşmamışlardı.
Gürcistan’ın sürekli ABD tarafından şişirilip şımardığını saptayan AB ülkelerinin bu konudaki değerlendirmelerinin gerçekçiliği bu şekilde ortaya çıkmış iken ABD’nin de bir kez daha devlet geleneği olmayan bir ülkeyi nasıl provoke edip sonradan sıkıntıya soktuğu da ortaya çıkan ciddi örneklerdendir.
Devlet geleneği olmayan ve belli bir küresel gücü arkasına alarak etraflarında her istediklerini yapacaklarını zanneden küçük toplulukların karşı karşıya kalabilecekleri sonuçların en tipik örneklerinden birinin daha bu şekilde yaşanılmasından umulur ki bu tür maceralara atılan öteki oluşumlar da ders alırlar.
Rusya’nın NATO tarafından kuşatılıyor olduğu rahatsızlığı, füzesavar sistemlerinin Rusya’nın yakınlarına yerleştirilmesi, eski Sovyet ülkelerindeki turuncu devrimler, Kosova sorununda etkisizleştirilmesi gibi bir dizi sorunun Gürcistan’da, Kuveyt’e saldırtılan Saddam benzeri bir lider eliyle yanardağ gibi bir şiddet boşalması şeklinde biraz da vaktinden önce yaratılması, bölgesel dinamikleri de vaktinden önce zorlayacak bir görünüm arz ediyor.
Rusya Federasyonu’nun Saakaşvili’nin acemiliğinden bize bile örnek olması gereken bir refleksle istifade edip Avrasya coğrafyasının bu çok önemli stratejik bölgesinde ciddi bir satranç hamlesi yapmış olması dikkat çekicidir.
Genelde bölgede Ermenistan, Karabağ, Abhazya, Güney Osetya ve hatta zaman zaman PKK gibi ayrılıkçı, işgalci ve bölücü unsurları destekleyen ve desteklemiş olan Rusya kendine dönük çıkarları zedelenince ve Gürcistan kendinden kopmak isteyen Güney Osetya’ya müdahale edince bölücü Güney Osetya’yı insani gerekçelerle ve etnik temizliğe karşı olma söylemleriyle desteklemiş ve işin ucunu Gürcistan’ın içlerine girmeye kadar götürmüştür.
KAZANANLAR, KAYBEDENLER VE GELECEĞİN KAFKASYASI
Rusya bu hamlesiyle;
- Rusya ve İran arasında bunları kuşatacak bir stratejideki Gürcistan’ı pasifize etmiştir,
- Saakaşvili gibi körü körüne ABD bağımlısı bir lideri devre dışı bırakma yolunda geleceğe dönük olumlu bir adım atmıştır,
- Bölge ülkelerine, ABD’ye güvenip şımaranların sonunun ne olabileceği konusunda belli bir ders vermiştir,
- Koruyucu NATO söyleminin çok şişirilmiş bir balon olduğu konusunda özellikle Ukrayna’ya da bir atıfta bulunmuştur.
Bundan böyle ise;
- Gürcistan ve hatta Ukrayna’nın NATO üyelikleri çok uzun bir süre zora girebilecektir,
- Kafkaslar’da var olduğu düşünülen: Türkiye + Azerbaycan + Gürcistan (+ABD) = Rusya + Ermenistan +İran denklemi belli ölçülerde zarar görmüştür,
- Hazar Doğalgazını Avrupa’ya taşıyacak olan NABUCCO boru hattı
projesinin bu ayağı şimdilik belirsiz bir şekle dönüşmüştür,
- Doğalgaz konusunda Avrupa ülkelerinin bundan böyle NABUCCO’nun İran ayağına önem vermeleri ve İran’a karşı yaptırımlarda daha ihtiyatlı davranmaları söz konusu olabilecektir
- Güney Osetya ve Abhazya’nın Gürcistan’dan kopmaları gerçekleşebilecektir,
- Her halde bölgeden kopmak istemeyecek ABD, Gürcistan’a bugüne kadar verdiği yıllık yaklaşık 30 milyon Dolar olan ekonomik ve askeri yardımı arttıracaktır,
- ABD’nin bölgedeki son yenilgisi Kafkasya’ya daha fazla önem vermeyi ve Rusya + Ermenistan denkleminde Ermenistan’a karşı daha dikkatli politikalar izlemeyi sağlayabilecektir,
- Rusya’nın yeni bir olası gelişme üzerine askeri harekatı ilerletip Ermenistan sınırına dayanması durumunda Rusya Kafkaslar’da jeopolitik bir bütünlük sağlayarak Ermenistan ile fiziki bağını da tamamlamış olacaktır ki bu da Azerbaycan ile Türkiye ve dolayısı ile Türkiye Orta Asya arasındaki bağın kopması, BTC’nin Rus kontrolü altına girmesi demek olacaktır,
- Bu gelişmeler ise ABD’nin de bölgede güç kaybına yol açacaktır. Bu bağlamda bundan böyle Orta Asya ve Kafkasya’da Türkiye ile olan işbirliği konusunda son yıllarda Türkiye’yi rakip gibi düşünerek dışlama yolunu seçmiş olan ABD, Türkiye ile daha eşitçi ve dikkatli politikalara önem verebilecektir,
- Rusya’nın sert askeri politikası ve Ermenistan’da bulunan askeri üslerinden ciddi ölçülerde yararlanarak Ermenistan’daki 102. Rus üssünden kalkan uçakların Gürcistan’daki NATO ile ilişkili askeri tesisleri vurmuş olmaları bundan böyle Azerbaycan’ı güvenlik açısından yeni arayışlara itebilecektir,
- Eski Varşova Paktı yeni AB üyesi ülkeler bundan böyle Rusya’ya karşı çok daha dikkatli olup, yararı, koruyuculuğu her zaman tartışılacak NATO kalkanına çok daha fazla güvenmek isteyeceklerdir.
BÖLGESEL SONUÇLARIN TÜRKİYE VE DÜNYAYA ETKİSİ
Rusya Federasyonu bu son askeri girişimi ile bölgesel güç olmanın ötesinde ve çıkarlarını koruma çizgisinde adeta eski Sovyet Devleti’nin bir devamı olduğunu ve hatta Soğuk Savaş dönemi kurallarının ötesinde ABD’ye açıkça kafa tutabileceğini göstermiştir. Savaş esnasında Ukrayna’nın Sivastapol’daki Rus deniz üssünden Gürcistan açıklarına yönelen Rus savaş gemilerinin geri dönüşüne izin vermeyebileceği gibi yorumlar yapılmış ise de bu hususun Rusya’nın güç kullanma kararlılığı düşünülürse uygulanabilir olmadığı, olamayacağı ortadadır.
Bu bağlamda unutulmaması gereken husus doğrudan veya dolaylı olarak Kafkaslarda karşı karşıya gelmiş olan her iki ülkenin de dünyanın en büyük nükleer güçleri olduğudur. Ellerinde yaklaşık beşer bin nükleer başlı ve uzun menzilli balistik füze ile dünyanın geleceği ve var oluşunda söz sahibidirler. Ancak her iki ülke de bu gücün bilincinde olarak söz konusu savaşı tırmandırmamaya özen göstererek sorumlu bir davranış sergilemişlerdir.
Rusya bu son girişimi ile ABD’ye “sen uzaklardan gelip ülkeleri işgal edersen ben de bunu yapabilirim” şeklinde bir mesaj vererek adeta eski Soğuk Savaş günlerindeki dengeyi hatırlatacak bir arayışa ve kararlılığa girmiştir.
16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması ve 13 Ekim 1921 tarihli Kars Antlaşmasıyla Acaristan, özerk statüyle Sovyet Gürcistan’ına bırakılırken bu Antlaşmanın 6. maddesine göre, Türkiye, Batum ve çevresini (Acaristan’ı), buradaki halkın dini ve kültürel haklarını gözeten bir özerk yönetim sağlanmak ve burada halkın rızasına uygun bir arazi kullanımına imkan vermek, ayrıca Batum limanından serbestçe yararlanmak şartlarıyla Gürcistan'ın yönetimine devretmiştir. Bu şartlar nedeniyle Türkiye, Acaristan’ın özerkliğinin garantörü konumundadır.
Sovyetler’in dağılmasından önce ve sonra bu Antlaşmanın hukuki geçerliliğini korumayacağı şeklinde hiçbir somut görüş ve imza olmaması Türkiye’ni bölge ile olan ilişki ve sorumluluğunu söz konusu eder.
Kaldı ki Bakü-Tiflis-Ceyhan, Güney Kafkasya Boru Hattı (Şahdeniz) ve inşasına başlanmış Kars-Ahılkelek-Bakü demiryolları ve Gürcistan’ın bizim açımızdan Orta Asya ve Azerbaycan ile var olan ilişkilerimizdeki önemi düşünüldüğünde Kafkasya’nın ve bu ülkenin bizim ilgi ve yaşam alanımız olduğu hiçbir surette unutulmaması gereken bir olgudur.