İki Tarafın Görüşleri Arasındaki Temel Farklar Nelerdir?
Türk ve Rum görüşlerini ayrıntılı olarak özetledikten sonra, iki taraf arasındaki temel farklılıklar şöyle özetlenebilir:
DEVLETİN ADI
Türk Tarafı: Türk tarafı, devletin bir "Rum Devleti" olmadığının, daha adında vurgulanmasını istiyor.
Rum Tarafı: Rum tarafı "Kıbrıs Cumhuriyeti" adının devam etmesinden yana.
SİYASİ EŞİTLİK, EGEMENLİK
İki tarafın "siyasi eşitlik, egemenlik" anlayışındaki farklılık, çözüm yolundaki en derin uçurum görülüyor.
Türk Tarafı: Türk tarafı, kurulacak ortak oluşumda her iki "halkın" eşit siyasi haklara sahip olmasını istiyor. Bu bağlamda ayrı egemenliğinin ve KKTC'nin tanınmasını savunuyor. Bu iki devlet görüşerek sorunlarını (başta güvenlik, toprak, sınır) çözebilir.
Rum Tarafı: Rum tarafı, siyasi eşitliği bir türlü içine sindiremiyor.
Konuyu, "Bütün vatandaşlar eşit haklara sahiptir" gibi yuvarlak sözlerle geçiştirmeye çalışıyor ve görüşünü açıkça ortaya koymaktan da kaçınıyor. Egemenliğin tanınmasına ise kesinlikle karşı çıkıyor.
ORTAKLIĞIN KURULUŞ BİÇİMİ
Türk Tarafı: Türk tarafı, eski Çekoslovakya örneğini vererek, ortaklığın, "Kuzeydeki Türk Devleti" ile "Güneydeki Rum Cumhuriyeti" arasında kurulmasını, yani iki devletten oluşmasını savunuyor. Bunun için önce karşılıklı tanıma gerekiyor. Bu ortaklıkta işbirliğini iki devletin eşit sayıdaki temsilcisinden oluşacak bir Konsey sağlayabilir. İki devlet işbirliklerinin nasıl bir şekil alacağını zaman içinde kendileri saptayabilir.
Rum Tarafı: Rum tarafı, "İki devlet" fikrine karşı çıkarak, federasyona "Kıbrıs Cumhuriyeti" anayasasında yapılacak değişiklikle gidebileceğine inanıyor.
YETKİLER
Türk Tarafı: Türk tarafı, yetkilerin (residual powers) ağırlıklı olarak Devletlerde kalmasını, ortak oluşuma çok sınırlı yetkiler tanınmasını istiyor.
Rum Tarafı: Rum tarafı, Federal Hükümet'in mümkün olduğunca güçlü kılınmasından yana.
İKİ TOPLUMLULUK VE İKİ KESİMLİLİK
Türk Tarafı: Türk tarafı, her iki toplumun kendi devletlerinde yaşamalarını, iki kesimliliğin sulandırılmaması gerektiğini savunuyor.
Rum Tarafı: Rum tarafı, bunu özgürlüklerin sınırlanması olarak niteliyor ve isteyen "vatandaşların" istediği bölgede yaşaması gerektiğini öne sürüyor.
CUMHURBAŞKANLIĞI
Türk Tarafı: Türk tarafı, başkanlığın iki devlete dönüşümlü olarak verilmesini istiyor.
Rum Tarafı: Rum tarafı, dönüşümlü başkanlığa şiddetle karşı çıkıyor ve hep Rum olmasını istiyor.
GARANTİLER
Türk Tarafı: Türk tarafı, Türkiye'nin etkin ve fiili garantisini sağlayan 1960 Garanti Anlaşmaları'nın aynen uygulanmasını istiyor. Bu konuda taviz verilmeyeceği açıklanmış bulunuyor.
Rum Tarafı: Rum tarafı, "uluslararası" garantilerden yana, Garantilerin AGİK, NATO, AT veya BM Güvenlik Konseyi şemsiyesine alınması için çaba harcıyor. Adada Türk askeri kalmasını istemiyor.
TOPRAK
Türk Tarafı: Türk tarafı, toprak konusunun "görüşme masasında" ve mülkiyet, güvenlik, yeterlilik, verimlilik gibi esaslar göz önünde tutularak "sınır ayarlaması" şeklinde düzenlenmesini istiyor. Ayrıca, su kaynaklarının dikkate alınması isteniyor.
Rum Tarafı: Rum tarafı, Türkler'in "masaya oturmadan önce" yüzde kaç oranında toprak tavizi vereceğini açıklamasını istiyor. Bunu neredeyse "ön şan" halinde öne sürüyor. Rumlar, Türklere yüzde 25 dolayında bir toprak verilmesinden yana. Özellikle verimli ve sulu Güzelyurt ve Maraş bölgesini istiyorlar.
KUZEYE GELECEK RUMLAR
Türk Tarafı: Rum tarafının temel amacı, "yerlerinden edilen bütün Rumların Kuzeye dönmesini" sağlamak. 100 bin Rum'u taviz olarak alacakları topraklara, 30-40 bin Rum'u da Türk bölgesine yerleştirmeyi planlıyorlar. Türk tarafının, Kuzeye kaç Rum kabul edeceğini, görüşme masasına oturmadan açıklanmasını istiyorlar.
ÜÇ ÖZGÜRLÜK: DOLAŞIM, YERLEŞİM, MÜLK EDİNME
Türk Tarafı: Türk tarafı, İki Devlet arasında serbest dolaşımın, anlaşmanın imzalanmasıyla başlamasını kabul ediyor. Ancak, sakıncalı görülen ve hazırlanacak bir "kara listede" yer alan kişiler, Türk tarafına hiç geçemeyecekler. Yerleşim ve mülk edinme konusunda ise memorandum öneriyor. 10-12 yıl olarak düşünülen bu süreden sonra, Cumhuriyetler, yapılacak başvuruları inceleyip uygun gördükleri kişilere kendi bölgelerinde yerleşme, ya da mülk edinme izni verecekler. Ancak bu da belirlenecek bir tavanı aşamayacak.
Rum tarafı: Rum tarafı, dolaşımla birlikte diğer iki özgürlüğün de hemen uygulanmasını istiyor. Mülkiyet ve yerleşme konusunda bir üst tavan belirlenmesine karşı çıkıyor.
AVRUPA BİRLİĞİ
Türk Tarafı: Türk tarafı, Türkiye'nin tam üye olmadığı bir AB'ne girilmesine ve Rum başvurusu çerçevesi içinde görüşmelere katılmaya karşı çıkıyor.
Rum Tarafı: Rum tarafı ise Türklerin Rum heyeti içinde tam üyelik görüşmelerine katılarak bir çözümden önce ve Türkiye tam üye olmadan AB'ne tam üye olunmasını istiyor.