[FONT=’]Sultân Cem olayının esası nedir?
Fâtih Sultân Mehmed hayatta iken tanzim edilen meşhur Kanunnâmesinde, şehzadelere yazılacak elkâbla ilgili bölümde Sultân Cem’in ismi zikredilmiş ve Karamanî Mehmed Paşa’nın arzusu da hep bu olmuştur. Bu paşanın vefatından sonra, Bursa’ya gelen Cem Sultân’a buranın halkı büyük alaka göstermişti. Hatta ağabeyi Sultân Bâyezid’in Ayaş Paşa komutasında gönderdiği kuvvetleri yendi ve 1481’de Bursa’da adına para kestirip hutbe okuttu ve saltanatını ilan etti. Daha da ileri giderek, halası Selçuk Sultân başkanlığında ağabeyine gönderdiği heyetin diliyle Osmanlı Devleti’nin ikiye bölünmesini, Anadolu’da kendisinin ve Rumeli’de ise Bâyezid’in sultân olmasını teklif eyledi. Bunu duyan Sultân Bâyezid, kuvvetli ordusuyla Cem’i Yenişehir’de mağlûp eyledi ve Cem de evvela Konya’ya ve sonra da Memlüklü Sultânı Sultân Kayıtbay’a sığındı. Kahire’de büyük ilgi gören Sultân Cem, buradan bir ilke imza basarak hacca gitti ve 1482 yılında yeniden Adana yoluyla Anadolu’ya döndü. Bâyezid’in sulh tekliflerini reddeden Sultân Cem’i Anadolu’da Karamanoğlu Kasım Bey karşıladı. Yeniden Mısır’a dönmek istediyse de, anlaştığı Üstâd-ı A’zam Fransız Pierre d’Aubusson sözünde durmadı ve Cem’i Nice’ye götürerek Şövalyelere teslim etti. Hedef Osmanlı Devleti’nin başını ağrıtmaktı ve Sultân Cem de bunu biliyordu.
II. Bâyezid ve Sultân Kayıtbay, adı geçen üstâd-ı azamla Cem’i teslim etmesi için pazarlık yaptılarsa da, muvaffak olamadılar ve maalesef Sultân Cem 1488 yılında Pa-pa’ya teslim edildi. Artık Sultân Cem, Hıristiyan dünyasının elinde, Osmanlı Devleti’nin aleyhine kullanılacak bir kozdu ve kendisi de asla bunu arzu etmiyordu. 1489 yılında Roma’ya ayak bastı ve ikinci sürgün hayatı başlamış oldu. Büyük bir merasimle karşılandığı Roma’da 1495 yılına kadar 6 yıl kaldı. Kendisine San Angelo Sarayı tahsis edildi, hem Papa VIII. Innocentius ve hem de VI. Alessandro Borgia ile görüştü. Her iki papa da kendisine dinini değiştirmesi için baskılar yaptılar. Buna verdiği cevap şu oldu: "Değil Osmanlı saltanatı, bütün dünyanın sultanlığını da verseniz, dinimi değiştirmem".
1495 yılında Fransa Kralı VIII. Charles, Cem’i kendilerine teslimi için Papa’ya baskı yaptı ve Sultân Cem maalesef Krala teslim edilmek üzere yola çıkarıldı. Ancak Papa’nın zehirlemesi sebebiyle Napoli’ye giderken yolda vefat etti (25.2.1495). Osmanlı Sultânı vefatı üzerine üç gün yas ilan etti. Tabutunu bile Osmanlı Devleti’nin aleyhine kullanmak istediler ve ancak 4 yıl bekletildikten sonra Napoli’den Bursa’ya getirilerek defn olundu (1499). Sultân Cem, Türkçe ve Farsça Divan telif edecek kadar âlim, edîb ve şâir bir insandı.